ଶୁକ୍ର – ‘ଏକ ଅଜବ ଗ୍ରହ’ (VENUS - A STRANGE PLANET)
- Barnali Das
- Jul 19, 2020
- 3 min read
Updated: Jul 30, 2020
ନିଜ ପଡ଼ୋଶୀମାନଙ୍କ ପ୍ରତି ଆଗ୍ରହ ଦେଖାଇବା ମଣିଷର ଏକ ସ୍ୱାଭାବିକ ଅଭ୍ୟାସ | ଏଥର ଚାଲନ୍ତୁ ଆମର ନିକଟତମ ପଡ଼ୋଶୀ ଶୁକ୍ର (Venus) ବିଷୟରେ କିଛି ଜାଣିବା | ଆମର ସୌର ପ୍ରଣାଳୀରେ ସୂର୍ଯ୍ୟର ନିକଟତମ ଦ୍ୱିତୀୟ ଗ୍ରହ ହେଉଛି ଶୁକ୍ର | ଏହା ସୂର୍ଯ୍ୟଠାରୁ ହାରାହାରି 108 ନିୟୁତ କିଲୋମିଟର ଏବଂ ପୃଥିବୀ ଠାରୁ 72.948 ନିୟୁତ କିଲୋମିଟର ଦୂରରେ ଅବସ୍ଥିତ | ଶୁକ୍ର ମହାକାଶରେ ସବୁଠାରୁ ଅଦ୍ଭୁତ ବସ୍ତୁ ମଧ୍ୟରୁ ଗୋଟିଏ | ଆସନ୍ତୁ ଏହି ପ୍ରବନ୍ଧରେ ଏହା ବିଷୟରେ କିଛି ଅଦ୍ଭୁତ ତଥ୍ୟ ଜାଣିବା |
ଶୁକ୍ର ଆମକୁ ଆକୃଷ୍ଟ କରିବାର ଆଉଗୋଟିଏ କାରଣ ହେଉଛି ଏହାର ପୃଥିବୀ ସହିତ ସମାନତା | ଶୁକ୍ର ପୃଥିବୀର ସମାନ ଆକାରର ଅଟେ - ମାତ୍ର ସାମାନ୍ୟ ଛୋଟ | ଏହି ଚିତ୍ରରେ ଆମେ ସେମାନଙ୍କର ଆକାରର ତୁଳନା କରିପାରିବା |
ପୃଥିବୀ ପରି ଶୁକ୍ରର ମଧ୍ୟ ବାୟୁମଣ୍ଡଳ ଅଛି | ଏହାର ବାୟୁମଣ୍ଡଳରେ 96.5% ଅଙ୍ଗାରକାମ୍ଳ, 3.5% ଯବକ୍ଷାରଜାନ ଏବଂ ବହୁତ କମ୍ ପରିମାଣର ସଲଫର୍ ଡାଇଅକ୍ସାଇଡ୍ ଏବଂ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଗ୍ୟାସ୍ ଅଛି | ଶୁକ୍ରର ତାପମାତ୍ରା ପ୍ରାୟ 464°C | ଶୁକ୍ର ହେଉଛି ସୌର ମଣ୍ଡଳର ସବୁଠାରୁ ଉତ୍ତପ୍ତ ଗ୍ରହ, ଯଦିଓ ବୁଧ ସୂର୍ଯ୍ୟଙ୍କ ନିକଟତମ | ଏହାର କାରଣ ହେଉଛି ପଳାୟନକାରୀ ସବୁଜ ଗୃହ ପ୍ରଭାବ (Runaway greenhouse effect) | ଏହା ଘଟିଥାଏ ଯେତେବେଳେ ଏକ ଗ୍ରହର ବାୟୁମଣ୍ଡଳରେ ସବୁଜ ଗୃହ ଗ୍ୟାସ୍ ରହିଥାଏ ଯାହା ଗ୍ରହରୁ ତାପଜ ବିକିରଣକୁ ରୋକିବା ପାଇଁ ପର୍ଯ୍ୟାପ୍ତ ପରିମାଣରେ ରହିଥାଏ ଏବଂ ଗ୍ରହକୁ ଥଣ୍ଡା ହେବାରୁ ରୋକିଥାଏ | ସବୁଜ ଗୃହ ଗ୍ୟାସ୍ ହେଉଛି ଏକ ଗ୍ୟାସ୍ ଯାହା ଅବରକ୍ତ ତରଙ୍ଗ/ଉତ୍ତାପ (ଏକ ପ୍ରକାରର ବିଦ୍ୟୁତ୍-ଚୁମ୍ବକୀୟ ତରଙ୍ଗ) ଗ୍ରହଣ କରେ ଏବଂ ନିର୍ଗତ କରେ | ଜଳୀୟ ବାଷ୍ପ, ଅଙ୍ଗାରକାମ୍ଳ, ମିଥେନ ଇତ୍ୟାଦି ସବୁଜ ଗୃହ ଗ୍ୟାସ୍ ର ଉଦାହରଣ |
ଶୁକ୍ର ଚନ୍ଦ୍ର ପରି କଳା ଦେଖାଏ | ଶୁକ୍ର ପୃଥିବୀର ନିକଟତର ହେବାବେଳେ ଆମେ ଏକ ବର୍ଦ୍ଧିଷ୍ଣୁ ଶୁକ୍ର ଦେଖୁ ଏବଂ ଯେତେବେଳେ ଏହା ଆମଠାରୁ ଦୂରରେ ଥାଏ ଆମେ ଏକ ବୃତ୍ତାକାର ଶୁକ୍ର ଦେଖୁ |
ଶୁକ୍ରର ଘୂର୍ଣ୍ଣନ ଅବଧି 243 ଦିନ ଏବଂ ଶୁକ୍ରର ପରିକ୍ରମଣ ଅବଧି 224.7 ଦିନ | ଏହା କୌତୁହଳପୂର୍ଣ୍ଣ କାରଣ ଯଦି ଆମେ ଶୁକ୍ରରେ ଥାଉ ତେବେ ଗୋଟିଏ ଦିନ ଏକ ବର୍ଷରୁ ଅଧିକ ହେବ | ଏହି କାରଣରୁ ଆମେ ଏକ ସୁନ୍ଦର ଘଟଣା ଦେଖୁ ଯେଉଁଠାରେ ଶୁକ୍ର ଏବଂ ପୃଥିବୀର ନିକଟତମ ଅବସ୍ଥାରେ ପୃଥିବୀ ସର୍ବଦା ଶୁକ୍ରର ସମାନ ଚେହେରା ଦେଖେ | ଏହାର ପ୍ରକୃତ କାରଣ ଏବେ ମଧ୍ୟ ଅନୁସନ୍ଧାନର ବିଷୟ ଅଟେ |
ପୃଥିବୀ ତୁଳନାରେ ଶୁକ୍ର ବିପରୀତ ଦିଗରେ ଘୂର୍ଣ୍ଣନ କରେ | ଏହାର ଅର୍ଥ ହେଉଛି ଶୁକ୍ରରେ, ସୂର୍ଯ୍ୟ ପଶ୍ଚିମରେ ଉଦୟ ହୋଇ ପୂର୍ବରେ ଅସ୍ତ ଯାଆନ୍ତି। ଶୁକ୍ର ଏବଂ ଅରୁଣ (Uranus) ଙ୍କୁ ଛାଡ଼ି ଅନ୍ୟ ସମସ୍ତ ଗ୍ରହ ପୃଥିବୀ ପରି ପଶ୍ଚିମରୁ ପୂର୍ବକୁ ଘୂର୍ଣ୍ଣନ କରନ୍ତି | ଏହା କିପରି ହୋଇଥାଇପାରେ ବର୍ଣ୍ଣନା କରୁଥିବା ବିଭିନ୍ନ ତତ୍ତ୍ୱ ଅଛି | ଗୋଟିଏ ତତ୍ତ୍ୱରେ କୁହାଯାଇଛି ଯେ ଶୁକ୍ର ଏକ ବୃହତ୍ ଗ୍ରହ ଦ୍ୱାରା ଆଘାତ ପାଇଲା ଯାହା ଏହାର ଘୂର୍ଣ୍ଣନ ଦିଗକୁ ଓଲଟାଇଦେଲା | କିନ୍ତୁ ଯେତେବେଳେ ଆମେ ଏହାକୁ ଗାଣିତିକ ଭାବରେ ଚିନ୍ତା କରିବା ସେତେବେଳେ ସମସ୍ୟା ଆସେ | ଏକ ବସ୍ତୁ ଯାହା ଶୁକ୍ରର ଦିଗକୁ ଓଲଟପାଲଟ କରିପାରେ, ଏହାର ଗତି ହେତୁ ଏହା ଶୁକ୍ରକୁ ନଷ୍ଟ ମଧ୍ୟ କରିପାରେ |
ତେଣୁ ଏକ ଶକ୍ତିଶାଳୀ ଏବଂ ବିଶ୍ୱାସଯୋଗ୍ୟ ତତ୍ତ୍ୱ ବିକଶିତ ହେଲା ଯାହା କହିଛି ଯେ ଶୁକ୍ର ବାୟୁମଣ୍ଡଳର ଏବଂ ଶୁକ୍ର ଭୂପୃଷ୍ଠ ମଧ୍ୟରେ ଘର୍ଷଣ ହେତୁ ଏଭଳି ଘଟିଛି | ଆସନ୍ତୁ ଏହାକୁ ଅଧିକ ବିବରଣୀରେ ବୁଝିବା | ଯଦି ଆମେ ପୃଥିବୀକୁ ଅଧା ଭାଗରେ କାଟିଦେବା ତେବେ ଆମେ ଦେଖିପାରିବା ଯେ ପୃଥିବୀ ତିନୋଟି ସ୍ତର- କୋର୍ / କେନ୍ଦ୍ରମଣ୍ଡଳ (ଭିତର କ୍ଷେତ୍ର), ମାଣ୍ଟଲ୍ / ମଧ୍ୟମଣ୍ଡଳ (ମଧ୍ୟମ ସ୍ତର ଯାହା କୋରକୁ ଘେରି ରହିଥାଏ) ଏବଂ ଭୂ-ତ୍ୱକ୍ (ବାହ୍ୟ ସ୍ତର) ଦ୍ୱାରା ଗଠିତ | ସେହିପରି ଭାବରେ ଆମେ ତିନୋଟି ସ୍ତର ଦେଖିପାରିବା ଯଦି ଆମେ ଶୁକ୍ରକୁ ଦୁଇଟି ସମାନ ଭାଗରେ କାଟିବା | ସ୍ତରଗୁଡିକ କେଉଁ ପଦାର୍ଥରେ ଗଠିତ ତାହା ଉପରେ ନିର୍ଭର କରି ଏହି ସ୍ତରଗୁଡିକ ବିଭିନ୍ନ ଗତିରେ ଘୂର୍ଣ୍ଣନ କରନ୍ତି (ଉଦାହରଣ ସ୍ୱରୂପ ପୃଥିବୀର କୋର୍ ମୁଖ୍ୟତଃ ଲୁହା ଏବଂ ନିକେଲ୍ ଧାରଣ କରିଥାଏ ଯେତେବେଳେ କି ମାଣ୍ଟଲ୍ ମୁଖ୍ୟତଃ ଅମ୍ଳଜାନ, ସିଲିକନ୍, ମ୍ୟାଗ୍ନେସିୟମ୍ ଧାରଣ କରିଥାଏ) | ଏହିପରି ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ଗତିରେ ଘୁର୍ଣନ କରୁଥିବା ସ୍ଥରଗୁଡିକ ଏବଂ ବାୟୁମଣ୍ଡଳ ମଧ୍ୟରେ ଘର୍ଷଣ ହେତୁ ଶୁକ୍ରର ଦିଗ ପରିବର୍ତନ ହୋଇଛି | ଅନ୍ୟ ଏକ ସିଦ୍ଧାନ୍ତ ସୂଚିତ କରେ ଯେ ଶୁକ୍ର ପୃଥିବୀ ପରି ଘୂର୍ଣ୍ଣନ କରୁଥିଲା କିନ୍ତୁ ଏହା ଧୀରେ ଧୀରେ ବନ୍ଦ ହୋଇ ପରେ ବିପରୀତ ଦିଗରେ ଘୂର୍ଣ୍ଣନ କଲା | ଆଉଗୋଟିଏ ସିଦ୍ଧାନ୍ତ ଏହା ସୂଚିତ କରେ ଯେ ଶୁକ୍ର ବର୍ତ୍ତମାନର ଆକାରଠାରୁ ଛୋଟ ଥିଲା | ଏକ ବଡ ବସ୍ତୁ ଛୋଟ ଶୁକ୍ରକୁ ଧକ୍କା ଦେଇ ଏହାର ଘୂର୍ଣ୍ଣନ ଦିଗ ବଦଳାଇଲା | କିନ୍ତୁ ଛୋଟ ଶୁକ୍ରକୁ ନଷ୍ଟ କରିବା ପରିବର୍ତ୍ତେ, ସେହି ବସ୍ତୁ ଏବଂ ଛୋଟ ଶୁକ୍ର ଏକତ୍ରିତ ହୋଇ ଗୋଟିଏ ଗ୍ରହ ସୃଷ୍ଟି କଲେ ଯାହାକୁ ଆମେ ବର୍ତ୍ତମାନର ଶୁକ୍ର ଭାବରେ ଦେଖୁଛୁଁ |
ଏହି ତତ୍ତ୍ୱଗୁଡିକ ମଧ୍ୟରୁ କୌଣସିଟି ସର୍ବମାନ୍ୟ ନୁହେଁ | ବୈଜ୍ଞାନିକମାନେ ଏହି ରହସ୍ୟଗୁଡିକର ବ୍ୟାଖ୍ୟା ଖୋଜିବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କରୁଛନ୍ତି | ଆପଣଙ୍କ ମନରେ ଏପରି କୌଣସି ସିଦ୍ଧାନ୍ତ ଅଛି କି? ଯଦି ହଁ ତେବେ ତାହା ଜଣାନ୍ତୁ |
ବର୍ଣ୍ଣାଳୀ ଦାସ, IISER, Kolkata
Comments