1915 ରେ ଆଇନଷ୍ଟାଇନଙ୍କ ଫିଲ୍ଡ ସମୀକରଣ (Einstein's field equations) ସୁନାମି ପରି ପଦାର୍ଥ ବିଜ୍ଞାନକୁ ଧକ୍କା ଦେଇଥିଲା ଏବଂ ତତ୍ତ୍ୱଜ୍ଞମାନେ ସେହି ଧ୍ୱଂସାବଶେଷ ଏବେ ଯାଏଁ ସଜାଡୁଛନ୍ତି । ମାଧ୍ୟାକର୍ଷଣ ଶକ୍ତିର ବର୍ଣ୍ଣନା କରିବା ବ୍ୟତୀତ, ତାଙ୍କର ଅନୁମାନ ମଧ୍ୟ ବାସ୍ତବତାର ପ୍ରକୃତି ବିଷୟରେ ଏକ ବୈପ୍ଲବିକ ବାର୍ତ୍ତା ଆଣିଥିଲା | ଏକ ଦୃଢ ପୃଷ୍ଠଭୂମିଠାରୁ ଅଧିକ, ସ୍ଥାନ ଏବଂ ସମୟ, ତାରକା ଏବଂ ଗ୍ରହମାନଙ୍କ ଓଜନ ଯୋଗୁ ବଙ୍କେଇହେଇଯାନ୍ତି | ସେହି ଅନ୍ତର୍ଦୃଷ୍ଟି ଏକ ଦୌଡ କୁ ଜନ୍ମଦେଲା ଯାହା ପଦାର୍ଥ ଦ୍ୱାରା ଅନ୍ତରୀକ୍ଷ ପ୍ରତି ଅପବ୍ୟବହାର ସୀମା ଗଣନା କରିଲା |
ଏକ ବର୍ଷ ମଧ୍ୟରେ ପଦାର୍ଥବିଜ୍ଞାନୀ ତଥା ଜ୍ୟୋତିର୍ବିଜ୍ଞାନୀ କାର୍ଲ ସ୍ଵର୍ଜ଼ଚିଲଡ଼ (Karl Schwarzschild) ଆଇନଷ୍ଟାଇନଙ୍କ ସମୀକରଣର ପ୍ରଥମ ସଠିକ ସମାଧାନ ପାଇଲେ ଯାହା ଗୋଟିଏ ଓଜନିଆ ବଲ ଚାରିପାଖରେ ସ୍ପେସ୍ ଟାଇମ୍ କିପରି ବକ୍ର ହୁଏ ତାହା ଗଣନା କଲା | ତାଙ୍କ ଉତ୍ତରଟି ପଦାର୍ଥବିଜ୍ଞାନୀମାନେ ଆଜି ଯାହାକୁ ବିଶିଷ୍ଟତା (singularity) ବୋଲି କୁହନ୍ତି ତାହା ସ୍ଥାପନ କଲା - ଏକ ଗୋଲାକାର ବସ୍ତୁ ଏକ ଅସୀମ ଘନ ସ୍ଥାନକୁ ଖସି ଯାଇଥାଏ, ଏହା ଅନ୍ତରୀକ୍ଷକୁ ଏତେ ଦୃଢ ଭାବରେ ଘୋଡାଇ ଦିଏ ଯେ ଏହି ଅଞ୍ଚଳ ନିଜକୁ ଅନ୍ୟ ବ୍ରହ୍ମାଣ୍ଡଠାରୁ ଦୂରେଇ ଦିଏ | ଏକ ଘଟଣା କ୍ଷିତିଜ ଏହି ଫାଟକୁ ଚିହ୍ନିତ କରେ ଯାହାକୁ ପାରି କରିବା ପରେ ପଦାର୍ଥ ବିଜ୍ଞାନ ବିଚିତ୍ର ଆଚରଣ କରିବା ଆରମ୍ଭ କରେ |
କୃଷ୍ଣଗର୍ତ୍ତ (black hole), ସବୁଠାରୁ ପ୍ରସିଦ୍ଧ ବିଶିଷ୍ଟତା, ଅନ୍ତରୀକ୍ଷର ଏକ ଅଞ୍ଚଳ ଅଟେ ଯାହାର କୌଣସି ପ୍ରସ୍ଥାନ ନାହିଁ | ବାହ୍ୟ ବ୍ରହ୍ମାଣ୍ଡ ଏକ କୃଷ୍ଣଗର୍ତ୍ତର କ୍ଷିତିଜ ଭିତର ଅଂଶକୁ ପ୍ରଭାବିତ କରିପାରିବ, କିନ୍ତୁ ଭିତର ଭଣ୍ଡାର ବାହ୍ୟକୁ ପ୍ରଭାବିତ କରିପାରିବ ନାହିଁ | ଏହା ଏହାର ଚାରିପାଖରେ ଥିବା ସମସ୍ତ ଜିନିଷକୁ ଗ୍ରାସ କରିଦିଏ | [ ଏଠାରେ ସ୍ପଷ୍ଟ କରିଦିଆଯାଉଛି ଯେ କୃଷ୍ଣଗର୍ତ ଏବଂ ଧଳାଗର୍ତ୍ତ କଲା କିମ୍ବା ଧଳା ରଙ୍ଗର ବସ୍ତୁ ନୁହେଁ ]
ଆମେ କୃଷ୍ଣଗର୍ତ୍ତକୁ ଅଧିକ ଧ୍ୟାନ ଦେଉଥିବା ପରି ମନେହୁଏ | ଆଜି ଆମେ ସେମାନଙ୍କର ବିଚିତ୍ର ଯାଆଁଳା, ଧଳାଗର୍ତ୍ତ (white hole) ପ୍ରତି ଧ୍ୟାନ ଦେବାକୁ ଯାଉଛୁ |
ଯେତେବେଳେ ଗଣିତଜ୍ଞ ମାର୍ଟିନ ଡେଭିଡ କ୍ରୁସ୍କାଲ 1960 ମସିହାରେ ଅନ୍ତରୀକ୍ଷ ଏବଂ ସମୟର ସମସ୍ତ କ୍ଷେତ୍ରକୁ ଆଚ୍ଛାଦନ କରିବା ପାଇଁ ସ୍ଵର୍ଜ଼ଚିଲଡ଼ଙ୍କ କୃଷ୍ଣଗର୍ତ୍ତ ବର୍ଣ୍ଣନାକୁ ବିସ୍ତାର କରିଥିଲେ, ସେତେବେଳେ ତାଙ୍କର ନୂତନ ଚିତ୍ରରେ କୃଷ୍ଣଗର୍ତ୍ତ ବିଶିଷ୍ଟତାର ପ୍ରତିଫଳନ ରହିଥିଲା, ଯଦିଓ ସେ ସେତେବେଳେ ଏହାର ମହତ୍ତ୍ ବୁଝିନଥିଲେ | ପରେ, ଯେତେବେଳେ କୃଷ୍ଣଗର୍ତ୍ତ ଗୁଡିକ ଭାଷାଭାଷୀରେ ପ୍ରବେଶ କଲା, ସେମାନଙ୍କର ତତ୍ତ୍ୱିକ ଯାଆଁଳା, ଧଳାଗର୍ତ୍ତ ପାଇଁ ଏକ ପ୍ରାକୃତିକ ଶବ୍ଦ ଉତ୍ପନ୍ନ ହେଲା |
ଆସନ୍ତୁ ଏହା ପ୍ରକୃତରେ କ’ଣ ତାର ଏକ ଆନୁମାନିକ ଧାରଣା ପାଇବା | ଏକ ସରଳ ରୋଷେଇ ପରୀକ୍ଷଣକୁ ବିଚାର କରନ୍ତୁ | ଯେତେବେଳେ ଆପଣ ପାଣି ଟ୍ୟାପ୍ ଖୋଲନ୍ତି ଜଳ ସିଧାସଳଖ ନାଳି ମୁଖକୁ ପ୍ରବାହିତ ହୁଏ | ନାଳି ମୁଖରେ ଖାଦ୍ୟ ରଙ୍ଗର ଏକ ବୁନ୍ଦା ପକାନ୍ତୁ | ଏହି ରଙ୍ଗ ମଧ୍ୟରୁ କୌଣସିଟି ନାଳି ମୁଖରୁ ଉପରକୁ ବାହାରିଥାଏ କି? ନା | ଏହାକୁ ଏକ କୃଷ୍ଣଗର୍ତ୍ତ ଭାବରେ ବିବେଚନା କରାଯାଇପାରେ | ଘଟଣା କ୍ଷିତିଜ (event horizon) ଭିତରେ ଥିବା ଯେକୌଣସି ସୂଚନା ଏଥିରୁ ଯାତ୍ରା କରିପାରିବ ନାହିଁ | ବର୍ତ୍ତମାନ ଜଳ ଏକ ଭୂପୃଷ୍ଠରେ ପଡ଼ିବା ବିଷୟରେ ବିଚାର କରନ୍ତୁ | ଏହା ପୃଷ୍ଠରେ ଜଳର ଏକ ବୃତ୍ତ ସୃଷ୍ଟି କରେ | ଏହି ବୃତ୍ତ ଭିତରେ ରଙ୍ଗର ଏକ ବୁନ୍ଦା ରଖନ୍ତୁ ଏହା ଶୀଘ୍ର ବୃତ୍ତ ବାହାରକୁ ଆସିଯାଏ | କିନ୍ତୁ ବୃତ୍ତର ବାହାରେ ଏକ ବୁନ୍ଦା ରଙ୍ଗ ରଖନ୍ତୁ, ଏହା ବୃତ୍ତ ଭିତରକୁ ଯାଇପାରିବ ନାହିଁ | ଏହାକୁ ଏକ ଧଳାଗର୍ତ୍ତ ଭାବରେ ଚିନ୍ତା କରାଯାଇପାରେ |
ଚାଲନ୍ତୁ ବଡ ଭାଇ ସହିତ ପୁଣି ଆରମ୍ଭ କରିବା | କୃଷ୍ଣଗର୍ତ୍ତକୁ ବୁଝାଇବା ପାଇଁ ପଦାର୍ଥ ବିଜ୍ଞାନରେ ଦୁଇଟି ପ୍ରତିଯୋଗୀ ମତବାଦ ଅଛି | ଗୋଟିଏ ହେଉଛି ସାଧାରଣ ଆପେକ୍ଷିକତା (general relativity) ଯେଉଁଠାରେ କୃଷ୍ଣଗର୍ତ୍ତର ଓଜନ ସ୍ପେସ୍-ଟାଇମ୍ (space-time) କୁ ଏତେ ବଙ୍କା କରେ ଯେ ଏହା ଅସୀମ ଘନତ୍ୱର ଗୋଟିଏ ବିନ୍ଦୁ ହୋଇଯାଏ | ଆର ପଟେ କ୍ୱାଣ୍ଟମ୍ ମେକାନିକ୍ସ (quantum mechanics) ଅନୁଯାୟୀ ସେଠାରେ ଏକ ଅସୀମ ଛୋଟ ବିନ୍ଦୁ ହୋଇପାରିବ ନାହିଁ | ସାଧାରଣ ଆପେକ୍ଷିକତା ହେଉଛି ମାଧ୍ୟାକର୍ଷଣର ସର୍ବୋତ୍ତମ ବର୍ଣ୍ଣନା ଯେଉଁଠାରେ କ୍ୱାଣ୍ଟମ୍ ମେକାନିକ୍ସକୁ ସବୁଠୁ ସଫଳ ସିଦ୍ଧାନ୍ତ ବୋଲି କୁହାଯାଏ | କିନ୍ତୁ କେତେକ ବୈଜ୍ଞାନିକ ବିଶ୍ୱାସ କରନ୍ତି ଯେ ଧଳାଗର୍ତ୍ତ ଏହି ତତ୍ତ୍ୱଗୁଡିକୁ ଏକତ୍ର କରିପାରିବ ଏବଂ ଏକ କୃଷ୍ଣଗର୍ତ୍ତ ଭିତରେ କ’ଣ ଘଟେ ତାହା ବ୍ୟାଖ୍ୟା କରିପାରିବ | ଆପେକ୍ଷିକ ସମୀକରଣ ଧଳାଗର୍ତ୍ତର ଅସ୍ତିତ୍ୱକୁ ସମର୍ଥନ କରେ | ଆପଣଙ୍କୁ କେବଳ ବିଶିଷ୍ଟତାର ଓଜନ ଶୂନ୍ୟରେ ନିର୍ଧାରିତ କରିବାକୁ ପଡିବ ଏବଂ ତାହା ଆପଣଙ୍କୁ ଆଶ୍ଚର୍ଯ୍ୟ କରି ପକେଇବ | ଏହା ଅସୀମ ଘନତ୍ୱର ଏକ ବିନ୍ଦୁ ହୋଇଯାଏ ଯାହା ପଦାର୍ଥକୁ ବାହାରକୁ ଫୋପାଡିଥାଏ | କିନ୍ତୁ ଏକ ଓଜନ ହୀନ ବିଶିଷ୍ଟତା କିପରି ପଦାର୍ଥକୁ ବାହାର କରିପାରିବ ? ଉତ୍ତର କ୍ୱାଣ୍ଟମ୍ ମେକାନିକ୍ସରେ ଅଛି | କ୍ୱାଣ୍ଟମ୍ ମେକାନିକ୍ସ ଦ୍ୱାରା ସାଧାରଣ ଆପେକ୍ଷିକତାରେ କିଛି ପରିବର୍ତ୍ତନ ସହିତ ଏକ କୃଷ୍ଣଗର୍ତ୍ତର ଭିତର ଅଂଶ ଏକ ଧଳାଗର୍ତ୍ତରେ ପରିଣତ ହୋଇପାରେ | ଏହାକୁ ବର୍ଣ୍ଣନା କରାଯାଇପାରେ ଯେ କୃଷ୍ଣଗର୍ତ୍ତର ବକ୍ର ସ୍ପେସ୍-ଟାଇମ୍ କୁ ପୁଣି ଏକ ଧଳାଗର୍ତ୍ତ ସୃଷ୍ଟି କରିବାକୁ ପ୍ରତିକ୍ଷିପ୍ତ ହୁଏ | ଯେତେବେଳେ ସାଧାରଣ ଆପେକ୍ଷିକତା କୃଷ୍ଣଗର୍ତ୍ତରୁ ସୂଚନାକୁ ବାହାରିବାକୁ ଦିଏ ନାହିଁ ସେତେବେଳେ କ୍ୱାଣ୍ଟମ୍ ମେକାନିକ୍ସ ଏହି ତଥ୍ୟ ବିଲୋପ ହବାକୁ ଦେବ ନାହିଁ | ଏହା ଏକ ୱର୍ମହୋଲ୍ (wormhole) ପରି ଶୁଣାଯାଏ କିନ୍ତୁ (ସମୟ ପ୍ରବାହ କରେ କିନ୍ତୁ ସ୍ପେସ୍ (space) ସମାନ ରହିଥାଏ) ସ୍ପେସ୍ ବଦଳରେ ଏଠାରେ ସୂଚନା ସମୟ ଦେଇ ଗତି କରେ (ସମୟ ସ୍ଥିର ରହିଥାଏ) | ଏହା ପୁନର୍ବାର ଏକ ବିକଳ୍ପ ସିଦ୍ଧାନ୍ତକୁ ନେଇଥାଏ ଯାହା ଏହି ସୂଚନା ଅନ୍ୟ ବ୍ରହ୍ମାଣ୍ଡକୁ ସୃଷ୍ଟି କରିପାରେ ଏବଂ ଏହିପରି ବିଗ ବ୍ୟାଙ୍ଗ (bigbang) କୁ ଏକ ବିଶାଳ ଧଳାଗର୍ତ୍ତ ଛଡା ଆଉ କିଛି ନୁହେଁ ବୋଲି ଦର୍ଶାଏ |
ଘଟଣା କ୍ଷିତିଜ ବାହାରେ ଥିବା ଜଣେ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷକଙ୍କ ଅନୁଯାୟୀ ଏକ କୃଷ୍ଣଗର୍ତ୍ତର ଘଟଣା କ୍ଷିତିଜ ଅତିକ୍ରମ କରି ଯାଇଥିବା ଏକ ବସ୍ତୁ ଭବିଷ୍ୟତ ଆଡକୁ ବହୁତ ଧୀରେ ଗତି କରେ | କିନ୍ତୁ ବସ୍ତୁଟି ନିଜର ଦୃଷ୍ଟିକୋଣରୁ ଦ୍ରୁତ ଗତିରେ ଯାତ୍ରା କରିଥାଏ | ଏକ ବିରାଟ କୃଷ୍ଣଗର୍ତ୍ତ ପାଇଁ ବାସ୍ତବ ସମୟ ଏବଂ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷକଙ୍କ ଦ୍ୱାରା ଅନୁମାନ କରାଯାଇଥିବା ସମୟଗୁଡିକର ପାର୍ଥକ୍ୟ ବ୍ରହ୍ମାଣ୍ଡର ବୟସର 10^15 (10 ଲକ୍ଷ କୋଟି) ଗୁଣ ଭିନ୍ନ ହୋଇପାରେ | ବିଗ ବ୍ୟାଙ୍ଗ ପରେ ବିଶୃଙ୍ଖଳା ହେତୁ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥିବା ଛୋଟ କୃଷ୍ଣଗର୍ତ୍ତ ବର୍ତ୍ତମାନ ସୁଦ୍ଧା ଧଳାଗର୍ତ୍ତରେ ପରିବର୍ତ୍ତନ ହୋଇଥାଇପାରନ୍ତି | କିନ୍ତୁ ଯେହେତୁ ସେମାନଙ୍କର ଆକାର ଆଲୋକର ତରଙ୍ଗଦୈର୍ଘ୍ୟଠାରୁ ବହୁତ ଛୋଟ, ସେମାନେ ଆମ ପାଇଁ ଅଦୃଶ୍ୟ, ଏଣୁ ଏମାନେ “ଡାର୍କ ମ୍ୟାଟର” (dark matter) ର ଏକ ସମ୍ଭାବ୍ୟ ପ୍ରାର୍ଥୀ ହୋଇଥାଇପାରନ୍ତି | ଏହା ଧଳାଗର୍ତ୍ତର ଅସ୍ତିତ୍ୱକୁ ସମର୍ଥନ କରୁଥିବା ଅନ୍ୟ ଏକ ସିଦ୍ଧାନ୍ତ ହୋଇପାରେ |
କ୍ୱାଣ୍ଟମ୍ ମେକାନିକ୍ସରେ, କୃଷ୍ଣଗର୍ତ୍ତ ହକିଙ୍ଗ୍ ବିକିରଣ (Hawking's radiation) ନିର୍ଗତ କରେ ଏବଂ ବିକିରଣର ଗ୍ୟାସ୍ ସହିତ ତାପଜ ସନ୍ତୁଳନକୁ ଆସିପାରେ (ବାଧ୍ୟତାମୂଳକ ନୁହେଁ) | ତାପଜ ସନ୍ତୁଳନ ସ୍ଥିତି ସମୟ-ଉତ୍କ୍ରମଣ-ଅପରିବର୍ତ୍ତନୀୟ ହୋଇଥିବାରୁ ଷ୍ଟିଫେନ୍ ହକିଙ୍ଗ ଯୁକ୍ତି କରିଛନ୍ତି ଯେ ତାପଜ ସନ୍ତୁଳନରେ ଏକ କୃଷ୍ଣଗର୍ତ୍ତର ସମୟ ଉତ୍କ୍ରମଣ ହେଉଛି ତାପଜ ସନ୍ତୁଳନରେ ଏକ ଧଳାଗର୍ତ୍ତ | ଏହା ସୂଚାଇଯାଇପାରେ ଯେ କୃଷ୍ଣଗର୍ତ୍ତ ଏବଂ ଧଳାଗର୍ତ୍ତ ସମାନ ବସ୍ତୁ | ଏକ ସାଧାରଣ କୃଷ୍ଣଗର୍ତ୍ତରୁ ହକିଙ୍ଗ ବିକିରଣ, ଧଳାଗର୍ତ୍ତରେ ହେଉଥିବା ନିର୍ଗମନ ସହିତ ଚିହ୍ନଟ ହୁଏ | ପ୍ରତ୍ୟେକ ନକ୍ଷତ୍ରପୁଞ୍ଜର କେନ୍ଦ୍ରରେ ବିରାଟ କୃଷ୍ଣଗର୍ତ୍ତ ମିଳିଥାଏ ଏବଂ ଗୋଟିଏ ନକ୍ଷତ୍ରପୁଞ୍ଜ ଏକ କୃଷ୍ଣଗର୍ତ୍ତ ବିନା ଗଠନ ହୋଇପାରିବ ନାହିଁ | ହକିଙ୍ଗ (Stephen Hawking) ପରାମର୍ଶ ଦେଇଛନ୍ତି ଯେ ଏହି ବିରାଟ କୃଷ୍ଣଗର୍ତ୍ତ ପୁନର୍ବାର ଏକ ବିରାଟ ଧଳାଗର୍ତ୍ତ ସୃଷ୍ଟି କରେ |
ପୁନଶ୍ଚ, ଏକ ସରଳ ଚିନ୍ତା ପରୀକ୍ଷଣ (thought experiment) ମାଧ୍ୟମରେ ଆସନ୍ତୁ ବୁଝିବା | ଏକ ମୁକ୍ତ ପତନମୁଖୀ ବସ୍ତୁ ଏକ ପୃଷ୍ଠକୁ ନ ଆସିବା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ମୁକ୍ତ ଭାବରେ ଖସିବା ଜାରି ରଖିଥାଏ | ଏବଂ ଆମେ ଜାଣୁ ଯେ ବିଶିଷ୍ଟତାର କୌଣସି ପୃଷ୍ଠ ନାହିଁ | ତେବେ, ଏକ କୃଷ୍ଣଗର୍ତ୍ତରେ ପଡୁଥିବା ବସ୍ତୁର ପଥ କିପରି ? ଏହି ଆବଶ୍ୟକତାକୁ ପୂରଣ କରିବା ପାଇଁ, ଏହା ଦେଖାଯାଏ ଯେ କୃଷ୍ଣଗର୍ତ୍ତ ଭିତର ଅଞ୍ଚଳକୁ ଯାହା ଏକ କଣିକା ବାହ୍ୟରୁ ଘଟଣା କ୍ଷିତିଜରେ ପଡ଼ିବା ସମୟରେ ପ୍ରବେଶ କରେ, ସେଠାରେ ଏକ ପୃଥକ ଧଳାଗର୍ତ୍ତ ରହିବା ଆବଶ୍ୟକ, ଯାହା ଆମକୁ କଣିକାର ପଥକୁ ବାହାରିବାକୁ ଅନୁମତି ଦେଇଥାଏ ଯାହା ଯୋଗୁ କଣିକାକୁ, ବାହ୍ୟ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷକ ଘଟଣା କ୍ଷିତିଜରୁ ଦୂରରେ ଉଠୁଥିବା ଦେଖନ୍ତି | ଘଟଣା କ୍ଷିତିଜ ବାହାରେ ଥିବା ଜଣେ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷକଙ୍କ ପାଇଁ, ଅବକ୍ଷୟକାରୀ କଣିକା ଭବିଷ୍ୟତରେ କୃଷ୍ଣଗର୍ତ୍ତ କ୍ଷିତିଜରେ ପହଞ୍ଚିବା ପାଇଁ ଏକ ଅସୀମ ସମୟ ନେଇଥାଏ | ଯେତେବେଳେ ବାହ୍ୟ କଣିକା ଯାହା ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷକଙ୍କୁ ଅତିକ୍ରମ କରେ, ତାଙ୍କ ଅନୁଯାୟୀ ତାହା ଏକ ଧଳାଗର୍ତ୍ତର କ୍ଷିତିଜ ଅତିକ୍ରମ କରି ଅସୀମ ସମୟ ପାଇଁ ବାହ୍ୟ ଯାତ୍ରା କରେ (ତଥାପି, କଣିକା କିମ୍ବା ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ବସ୍ତୁଗୁଡ଼ିକ କେବଳ କ୍ଷିତିଜ ଅତିକ୍ରମ କରିବା ଏବଂ ବାହ୍ୟ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷକ ଅତିକ୍ରମ କରିବା ମଧ୍ୟରେ ଏକ ସୀମିତ ଉପଯୁକ୍ତ ସମୟ ଅନୁଭବ କରନ୍ତି) | କୃଷ୍ଣଗର୍ତ୍ତ / ଧଳାଗର୍ତ୍ତ ବାହ୍ୟ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷକଙ୍କ ଦୃଷ୍ଟିକୋଣରୁ "ଅନନ୍ତ" ଦେଖାଯାଏ, ଅର୍ଥାତ ଧଳା ଗର୍ତ୍ତର ଭିତର ଅଞ୍ଚଳରୁ ବାହାରକୁ ଯାଉଥିବା କଣିକା ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷକଙ୍କୁ ଯେକୌଣସି ସମୟରେ ଅତିକ୍ରମ କରିପାରେ ଏବଂ ଭିତରର ଭ୍ରମଣ କରୁଥିବା କଣିକା ଯାହା ଶେଷରେ କୃଷ୍ଣଗର୍ତ୍ତର ଆଭ୍ୟନ୍ତରୀଣ ଅଞ୍ଚଳରେ ପହଞ୍ଚିବ, ତାହା ମଧ୍ୟ ଯେକୌଣସି ସମୟରେ ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷକଙ୍କୁ ଅତିକ୍ରମ କରିପାରିବ |
ସିଦ୍ଧାନ୍ତ ବିଷୟରେ ବହୁତ ହେଲା! କିନ୍ତୁ ଆମେ ସେମାନଙ୍କୁ ବ୍ରହ୍ମାଣ୍ଡରେ କାହିଁକି ଦେଖିପାରୁ ନାହୁଁ? ଠିକ୍ ଅଛି, ଏଠାରେ ଆମର ପୁରୁଣା ବନ୍ଧୁ, ଥର୍ମୋଡାଇନାମିକ୍ସ (thermodynamics) ଆସେ | ଥର୍ମୋଡାଇନାମିକ୍ସର ଦ୍ୱିତୀୟ ନିୟମ ଅନୁଯାୟୀ ବ୍ରହ୍ମାଣ୍ଡର ଏଣ୍ଟ୍ରୋପି (entropy) ସବୁବେଳେ ଏକ ପ୍ରକ୍ରିୟା ମାଧ୍ୟମରେ ବଢ଼ିଥାଏ | ସରଳ ଶବ୍ଦରେ ସ୍ଥିର ହେବା ପାଇଁ ଜିନିଷଗୁଡିକ ଅନିୟମିତ ହେବା ଆବଶ୍ୟକ | କିନ୍ତୁ ଧଳାଗର୍ତ୍ତଟି ହେଉଛି ଏକ କୃଷ୍ଣଗର୍ତ୍ତର ସମୟ ଉତ୍କ୍ରମଣ, ଯାହା କି କୌଣସି ପ୍ରକାରେ ଏକ କୃଷ୍ଣଗର୍ତ୍ତକୁ ତାରାରେ ପରିଣତ କରେ ଏବଂ ଏହିପରି ଅନିୟମିତତା କମିଯାଏ ଯାହା ଥର୍ମୋଡାଇନାମିକ୍ସ ଅନୁଯାୟୀ ହେବା ଉଚିତ୍ ନୁହେଁ | କିନ୍ତୁ ପୁନର୍ବାର, ସାଧାରଣ ଆପେକ୍ଷିକତା ନିଜେ ଶାସ୍ତ୍ରୀୟ ଥର୍ମୋଡାଇନାମିକ୍ସର ଯତ୍ନ ନିଏ ନାହିଁ ଏବଂ ଜିନିଷଗୁଡିକ କୃଷ୍ଣଗର୍ତ୍ତ ପାଇଁ କୌଣସି ସମସ୍ୟା ଉତ୍ପନ୍ନ କରେ ନାହିଁ | କିନ୍ତୁ ହଁ, ଏହା ସୂଚିତ କରେ ଯେ ଯଦି ଧଳାଗର୍ତ୍ତ ବିଦ୍ୟମାନ ଥାଏ ତେବେ ସେମାନେ ଅସ୍ଥିର ହୋଇଥିବେ | ବାସ୍ତବରେ, ଜୁନ୍ 14, 2006 ରେ ରାତିର ଆକାଶରେ ଏକ ଅଦ୍ଭୁତ ଘଟଣା ଦେଖାଗଲା | ନ୍ୟୁଟ୍ରନ୍ ତାରକା ପରି ବୃହତ ବସ୍ତୁଙ୍କ ଧକ୍କା ହେତୁ ଗାମା ରଶ୍ମି ବିସ୍ଫୋରଣ (gamma ray bursts) କିମ୍ବା GRB ଉତ୍ପନ୍ନ ହେଲା | ଜୁନ୍ 14 ରେ GRB 060614 ନାମକ ଏକ GRBକୁ ନାମିତ କରାଯାଇଥିଲା | ଏହା ପୂର୍ବରୁ, ବିଶ୍ୱାସ କରାଯାଉଥିଲା ଯେ GRB 060614 ପରି ଏକ ଲମ୍ବା ଗାମା-ବିସ୍ଫୋରଣ ବୋଧହୁଏ ଏକ ବୃହତ୍ ତାରାର କୃଷ୍ଣଗର୍ତ୍ତକୁ ପରିବର୍ତନ ହେତୁ ଜନ୍ମ ହୋଇଥାଏ | ଚିହ୍ନଟ ଯୋଗ୍ୟ ସୁପରନୋଭା (supernova) ମଧ୍ୟ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୋଇଥାଏ | ମାତ୍ର କ୍ଷୁଦ୍ର ଗାମା-ରେ ବିସ୍ଫୋରଣ ଦୁଇଟି ନିଉଟ୍ରନ୍ ତାରାର ମିଶ୍ରଣ ବୋଲି ଚିନ୍ତା କରାଯାଉଥିଲା | ଅବଶ୍ୟ, GRB 060614 ସମୟରେ କୌଣସି ସୁପରନୋଭାର ଅଭାବ, କ୍ଷୁଦ୍ର GRB ଗୁଡ଼ିକ ପାଇଁ ସାଧାରଣ, କିନ୍ତୁ ଏହି ଘଟଣାର ଦୀର୍ଘ (102 s) ଅବଧି, ଲମ୍ବା ଗାମା-ରେ ବିସ୍ଫୋରଣ ପାଇଁ ସାଧାରଣ | ଏହାର ଉତ୍ପତ୍ତି 1.6 ବିଲିୟନ ଆଲୋକ ବର୍ଷ ଦୂରରେ ଥିବା ଏକ ନକ୍ଷତ୍ରପୁଞ୍ଜରେ ଇଣ୍ଡସ୍ ନକ୍ଷତ୍ରରେ | ଡିସେମ୍ବର 2006 ରେ, ବିସ୍ଫୋରଣ ବିଷୟରେ ଏକ ପ୍ରବନ୍ଧ “ନେଚର”(Nature) ପତ୍ରିକାରେ ପ୍ରକାଶିତ ହୋଇଥିଲା, ସମ୍ପାଦକମାନେ ବୈଜ୍ଞାନିକମାନଙ୍କ ସାହାଯ୍ୟରେ ଏହି ବିସ୍ଫୋରଣର ହିସାବ ଦେବା ପାଇଁ ଏକ ନୂତନ GRB ବର୍ଗୀକରଣ ପ୍ରଣାଳୀକୁ ବ୍ୟାଖ୍ୟା କରିଥିଲେ | GRB 060614 ପରବର୍ତ୍ତୀ ସମୟରେ ଏକ " ସଙ୍କର (hybrid) ଗାମା-ରେ ବିସ୍ଫୋରଣ" ଭାବରେ ବର୍ଗୀକୃତ ହୋଇଥିଲା, ସୁପରନୋଭା ନ ଥିବା ଏକ ଲମ୍ବା ବିସ୍ଫୋରଣ ଭାବରେ ବ୍ୟାଖ୍ୟା କରାଯାଇଥିଲା ଏବଂ ଏକ ଧଳାଗର୍ତ୍ତର ପର୍ଯ୍ୟବେକ୍ଷଣ ବୋଲି ଅନୁମାନ କରାଯାଇଥିଲା |
ଧଳାଗର୍ତ୍ତର ଅସ୍ତିତ୍ୱ ବିଷୟରେ ଆମର ଚରମ ତଥ୍ୟ ଅଭାବ ଥିବାବେଳେ ଆମେ ସେମାନଙ୍କ ଅସ୍ତିତ୍ୱକୁ ଅସ୍ୱୀକାର କରିପାରିବୁ ନାହିଁ | ବାସ୍ତବରେ, କୃଷ୍ଣଗର୍ତ୍ତ, ଏହାର ଭାଇ ଏହାର ଗଣିତ ସ୍ଥାପନ ହବାର 40 ବର୍ଷ ପରେ ମାନବ ଜ୍ଞାନରେ ଅସ୍ତିତ୍ୱ କୁ ଆସିଲା | ଏବଂ ଧଳାଗର୍ତ୍ତ ପାଇଁ ଆମର ବୋଧହୁଏ ସଠିକ୍ ଗଣିତ ନାହିଁ | ତଥାପି, ପ୍ରକୃତି ମାନବିକତାକୁ ଆଶ୍ଚର୍ଯ୍ୟ କରିବା ବନ୍ଦ କରି ନାହିଁ ଏବଂ ବୋଧହୁଏ ସେ ଆଗାମୀ ପର୍ଯ୍ୟାୟରେ, ଧଳାଗର୍ତ୍ତ ପରି ଅନେକ ବିଚିତ୍ର ବସ୍ତୁ ଆମ ଦ୍ୱାରା ଆଵିସ୍କୃତ ହବା ପାଇଁ ଅପେକ୍ଷାରତ |
ସୂର୍ଯ୍ୟ ପ୍ରକାଶ ମିଶ୍ର, IIT (ISM), Dhanbad
ଅନୁବାଦକ - ବର୍ଣ୍ଣାଳୀ ଦାସ, IISER, Kolkata
Comments