ଅଣୁ ଓ ପରମାଣୁ (MOLECULES AND ATOMS)

ଆମ ଚାରିପାଖରେ ଥିବା ଦୁନିଆରେ, ଆମେ ଅନେକ ଜିନିଷ ଦେଖୁ କିନ୍ତୁ ଆପଣ କେବେ ଭାବିଛନ୍ତି କି ଏହି ଅନେକ ଭିନ୍ନ ଜିନିଷ ଭିତରେ କ’ଣ ଅଛି | ଚାଲନ୍ତୁ ଏକ ଚକ୍-ଖଡ଼ିର ଉଦାହରଣ ନେବା | ଯେତେବେଳେ ଆପଣ ଏକ ନୂତନ ଚକ୍-ଖଡ଼ି ଦେଖିବେ ଆପଣ ଦେଖିବେ ଯେ ଏହା ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଧଳା ପଦାର୍ଥରେ ତିଆରି, କିନ୍ତୁ ପୁନର୍ବାର ଏହି ଧଳା ପଦାର୍ଥଟି କେଉଁଥିରେ ନିର୍ମିତ? ଆପଣ ଏହାକୁ କାଟି-କାଟି ଅତି କ୍ଷୁଦ୍ର କରିପାରିବେ ତଥାପି ଆପଣଙ୍କୁ ସେଇ କ୍ଷୁଦ୍ର ଅଂଶଟି ସମାନ ଧଳା ପଦାର୍ଥରେ ଗଠିତ ହୋଇଛି ବୋଲି ଦିଶିବ, ତାହାଲେ କଣ ଆମେ ମାନିନେବା ଏହି ଧଳା ଚକ୍-ଖଡ଼ିର ମୌଳିକ ଅଂଶ ହଉଛି ଏହି ଧଳା ପଦାର୍ଥ?, କିନ୍ତୁ ଏହା ସତ ନୁହେଁ | ଠିକ ଆମ ଭଳିଆ ବୈଜ୍ଞାନିକମାନେ ମଧ୍ୟ ଜାଣିବାକୁ ଆଗ୍ରହୀ ଥିଲେ ଯେ ଏହି ଧଳା ପଦାର୍ଥ ଭିତରେ କଣ ଅଛି, ତେଣୁ ସେମାନେ ସେମାନଙ୍କର ଶକ୍ତିଶାଳୀ ଅଣୁବୀକ୍ଷଣ ଯନ୍ତ୍ର ବ୍ୟବହାର କଲେ, ଏବଂ ଆବିଷ୍କାର କଲେ ଯେ ଏହି ଚକ୍-ଖଡ଼ି ଭିତରେ ପ୍ରକୃତରେ କିଛି ଅଛି ଏବଂ ଏହା ଏତେ ଛୋଟ ଯେ ମାନବ ପାଇଁ ଖାଲି ଆଖିରେ ଦେଖିବା ଅସମ୍ଭବ ଅଟେ | ଏହି କ୍ଷୁଦ୍ର କଣିକାଗୁଡିକୁ ବୈଜ୍ଞାନିକ ନାମ ଦେଲେ "ଅଣୁ" ବା ଇଂରାଜୀରେ "ମୋଲିକ୍ୟୁଲ"(Molecule) | ଏହି କ୍ଷୁଦ୍ର କଣିକା କେବଳ ଅଣୁବୀକ୍ଷଣ ଯନ୍ତ୍ର ମାଧ୍ୟମରେ ଦେଖାଯାଏ ଏବଂ ବୈଜ୍ଞାନିକମାନେ ଜାଣିବାକୁ ପାଇଲେ ଯେ ଏହି କ୍ଷୁଦ୍ର କଣିକାଗୁଡ଼ିକ ଏକତ୍ର ହୋଇ ହିଁ ଚକ୍ ନିର୍ମିତ ହୁଏ |ଏକ ପଦାର୍ଥରେ ଅଣୁଗୁଡ଼ିକ ଯେଉଁ ଢାଞ୍ଚାରେ ଗୋଷ୍ଠୀଭୁକ୍ତ ହୁଏ, ସେଇ ଢାଞ୍ଚା ହିଁ ପଦାର୍ଥର ଭୌତିକ ଆକୃତି ଏବଂ ଗୁଣ ନିର୍ଣ୍ଣୟ କରେ |

ଆମେ ଜାଣୁ ଯେ ଜଳ 3 ଅବସ୍ଥାରେ ରହିପାରେ ଯାହା ହେଲା – ବରଫ (କଠିନ (Solid)), ଜଳ (ତରଳ (liquid)) ଏବଂ ବାଷ୍ପ (ଗ୍ୟାସୀୟ (gas)) | ରାସାୟନିକ ଭାବରେ ସେମାନେ ସମସ୍ତେ ସମାନ ମାତ୍ର ସେମାନେ 3 ଟି ଭିନ୍ନ ଅବସ୍ଥାରେ ବିଦ୍ୟମାନ, କିନ୍ତୁ ଏପରି କାହିଁକି? ଏହାର କାରଣ ହେଉଛି, ସେମାନଙ୍କ ଭିତରେ ଥିବା ଅଣୁଗୁଡ଼ିକ ବିଭିନ୍ନ ଉପାୟରେ ସଜ୍ଜିତ ଏବଂ ଗୋଷ୍ଠୀଭୁକ୍ତ | କଳ୍ପନା କରନ୍ତୁ ଯେ ଆପଣ ହଜାର ହଜାର ଲୋକଙ୍କ ଭିଡ଼ରେ ରଥ ଯାତ୍ରାରେ ଅଛନ୍ତି, ଏହାକୁ ଏକ କଠିନ ଅବସ୍ଥାର ଅଣୁଗୁଡ଼ିକର ଏକ ଅନୁରୂପ ଭାବରେ ବିବେଚନା କରାଯାଇପାରେ | ଯେପରି ରଥ ଯାତ୍ରାରେ ଲୋକମାନେ ଖୁନ୍ଦି ଖୁନ୍ଦି ହୋଇଥାନ୍ତି ଠିକ ସେହିପରି କଠିନ ଅବସ୍ଥାରେ ଥିବା ପଦାର୍ଥର ଅଣୁଗୁଡ଼ିକ ଘନ ଭାବରେ ସଂକୁଳିତ ହୋଇଥିବା ଯୋଗୁଁ ଅତ୍ୟନ୍ତ ଶକ୍ତ, ତେଣୁ ସେଗୁଡିକ କଠିନ ଅବସ୍ଥାରେ ଥିବା କୁହାଯାଏ ଏବଂ ସେଗୁଡିକ କାଟିବା କଷ୍ଟକର | ବର୍ତ୍ତମାନ କଳ୍ପନା କରନ୍ତୁ ଯେ ଆପଣ ଏଠାରେ ଏକ ବ୍ୟସ୍ତବହୁଳ ରାସ୍ତାରେ ଅଛନ୍ତି, ତେବେ ନିଶ୍ଚିତ ଭାବରେ ଅନ୍ୟ ଲୋକଙ୍କ ସହ ଧକ୍କା ହୋଇପାରନ୍ତି ତଥାପି ରଥ ଯାତ୍ରା ଅପେକ୍ଷା ଏଇଠି ରାସ୍ତା ପାର କରିବା ସହଜ ଅଟେ, ସମାନ ଭାବରେ ତରଳ ପଦାର୍ଥରେ, ଅଣୁଗୁଡ଼ିକ ବହୁ ଦୂରରେ ଥାନ୍ତି, ତେଣୁ ସେଗୁଡିକ କାଟିବା ସହଜ | ବର୍ତ୍ତମାନ, ଏକ ସଂପୂର୍ଣ୍ଣ ଖୋଲା ଗଳି କଳ୍ପନା କରନ୍ତୁ, ଏଠାରେ ଚଳପ୍ରଚଳ କରିବା ଅତି ସହଜ କାରଣ ଏଇଠି ବହୁତ କମ ଲୋକ ଚଳପ୍ରଚଳ କରନ୍ତି, ସେହିଭଳି ଗ୍ୟାସର ଅଣୁଗୁଡ଼ିକ ଏତେ ଦୂରରେ ଯେ ସେଗୁଡିକ କାଟିବା ଅତି ସହଜ ଅଟେ |

ବର୍ତ୍ତମାନ ଜଳ ପରି ଏକ ଶୁଦ୍ଧ ପଦାର୍ଥ କେବଳ ଗୋଟିଏ ପ୍ରକାରର ଅଣୁ ଦ୍ୱାରା ଗଠିତ ହୋଇଛି ଅନ୍ୟ ଶବ୍ଦରେ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଅଣୁ ଜଳରେ ଥିବା ଅନ୍ୟ ଅଣୁ ସହିତ ସମାନ | କିନ୍ତୁ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ପ୍ରକାରର ପଦାର୍ଥ ଯେପରିକି ମିଶ୍ରଧାତୁ (alloy), ଦ୍ରବଣ (solution) କିମ୍ବା ମିଶ୍ରଣ (mixture) ରେ ଥିବା ଅଣୁଗୁଡ଼ିକ ଭିନ୍ନ ଅଟନ୍ତି | ଉଦାହରଣ ସ୍ୱରୂପ, କଂସା (bronze) ର ଏକ ଉଦାହରଣ ନିଅନ୍ତୁ ଯଦି ଏହି କଂସାର ଅଣୁଗୁଡ଼ିକୁ ଦେଖିବା ତେବେ ଆମେ ଜାଣିବା ଯେ ଏହି କଂସାଟି ପ୍ରାୟ 2 ଟି ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାରର ଅଣୁ ଦ୍ୱାରା ଗଠିତ, ଗୋଟିଏ ପ୍ରକାର ହେଉଛି ତମ୍ବା (copper) ର ଅଣୁ, ଆଉ ଏକ ପ୍ରକାର ହେଉଛି ଟିଣ (tin) ର ଅଣୁ | ସେହିଭଳି, ଏକ ଲୁଣ ଦ୍ରବଣରେ ମଧ୍ୟ 2 ପ୍ରକାରର ଅଣୁ ରହିଥାଏ, ଯାହା ହେଉଛି ଜଳର ଅଣୁ ଏବଂ ଲୁଣର ଅଣୁ | ବର୍ତ୍ତମାନ, ଆମେ ଦେଖିଲୁ କିପରି ପ୍ରତ୍ୟେକ ପଦାର୍ଥ ଅତି କ୍ଷୁଦ୍ର ଅଣୁଗୁଡ଼ିକରେ ଗଠିତ, ଯାହା ଏକ ପଦାର୍ଥର ଭୌତିକ ଗୁଣ ନିର୍ଣ୍ଣୟ କରେ।

ପୁନର୍ବାର, ସଦା କୌତୁହଳୀ ବୈଜ୍ଞାନିକମାନେ ଏହି ଅଣୁଗୁଡ଼ିକର ଅଧିକ ଅନୁସନ୍ଧାନ କରିବାରେ ଲାଗିଲେ ଏବଂ ସେମାନେ ଜାଣିବାକୁ ପାଇଲେ ଯେ ଏହି ଅଣୁଗୁଡ଼ିକ ପୁନର୍ବାର କ୍ଷୁଦ୍ର ପରମାଣୁ (Atom) ରେ ଗଠିତ ଏବଂ ପରବର୍ତ୍ତୀ ଅନୁସନ୍ଧାନ ପରେ ସେମାନେ ଜାଣିବାକୁ ପାଇଲେ ଯେ ଏହି ପରମାଣୁଗୁଡ଼ିକ ଏଥିରେ ଥିବା ପଦାର୍ଥର ରାସାୟନିକ ସମ୍ପତ୍ତି ଉପରେ ସିଧାସଳଖ ପ୍ରଭାବ ପକାଇଥାଏ | ଉଦାହରଣ ସ୍ୱରୂପ, ଅମ୍ଳ (Acid) ଚର୍ମକୁ ପୋଡିଦିଏ କାରଣ ଏଥିରେ ଅଣୁଗୁଡ଼ିକର ପରମାଣୁର ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ମିଶ୍ରଣ ରହିଥାଏ ଯାହା ଦ୍ୱାରା ଅମ୍ଳ ଏହି ପ୍ରକାରର ବ୍ୟବହାର ପାଇଥାଏ, ସେହିଭଳି ପେଟ୍ରୋଲିୟମ (petroleum) ଏବଂ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଜୀବାଶ୍ମ ଇନ୍ଧନ ସହଜରେ ଜଳିଯାଏ କାରଣ ଏହାର ପରମାଣୁର ରୂପ ରେଖା ଏହା ଘଟାଇଥାଏ |

ଯେପରି ଆମେ ଏକ ପଦାର୍ଥ ଭିତରେ ଦେଖିଲୁ ଯେ ଅଣୁଗୁଡ଼ିକ ସମାନ ପ୍ରକାରର ହୋଇପାରେ ଏବଂ ଭିନ୍ନ ପ୍ରକାରର ମଧ୍ୟ ହୋଇପାରେ, ସେହିପରି ଏକ ଅଣୁ ଭିତରେ ଆମେ ଗୋଟିଏ ପ୍ରକାରର ପରମାଣୁ କିମ୍ବା ଅନେକ ପ୍ରକାରର ପରମାଣୁ ପାଇପାରିବା । ଯେଉଁ ପଦାର୍ଥ କେବଳ ଗୋଟିଏ ପ୍ରକାରର ପରମାଣୁରୁ ଗଠିତ, ତାକୁ ମୌଳିକ (Element) କୁହାଯାଏ | ଏହି ମୌଳିକ ପଦାର୍ଥର ପରମାଣୁ ଅନ୍ୟ ମୌଳିକଗୁଡିକର ପରମାଣୁ ସହିତ ମିଶି ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାରର ପଦାର୍ଥ ସୃଷ୍ଟି କରେ ଯାହା ଏକ ଯୌଗିକ (Compound) ଭାବରେ ଜଣାଶୁଣା | ଉଦାହରଣ ସ୍ୱରୂପ ଆସନ୍ତୁ ଜଳର ଏକ ଅଣୁକୁ ଦେଖିବା, ପ୍ରତ୍ୟେକ ଅଣୁରେ 2 ଟି ପରମାଣୁ ହାଇଡ୍ରୋଜେନ (Hydrogen) ଏବଂ 1 ପରମାଣୁ ଅମ୍ଳଜାନ (Oxygen) ଥାଏ | ଏକ ଅଣୁ ଭିତରେ ଥିବା ବିଭିନ୍ନ ପରମାଣୁର ଏବଂ ଏହି ପରମାଣୁର ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାରର ମିଶ୍ରଣ ହିଁ ଜିନିଷଗୁଡିକୁ ପରସ୍ପରଠାରୁ ଭିନ୍ନ କରିଥାଏ, ଯେପରି ଲୁହାର ଅଣୁଗୁଡ଼ିକ ଚକ୍ ର ଅଣୁଠାରୁ ଭିନ୍ନ ପରମାଣୁରେ ଗଠିତ ଏବଂ ଏହି ପରମାଣୁର ବିଭିନ୍ନ ରୂପକ ମିଶ୍ରଣ ହିଁ ସେମାନଙ୍କୁ ରାସାୟନିକ ଭାବରେ ଅନ୍ୟ ପଦାର୍ଥରୁ ଭିନ୍ନ କରିଥାଏ |

ଉପରୋକ୍ତ ବ୍ୟାଖ୍ୟା ଦ୍ୱାରା, ଆମେ ଏହି ସିଦ୍ଧାନ୍ତରେ ପହଞ୍ଚିଲୁ ଯେ ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାରର ପଦାର୍ଥ ଅଛି ଯାହା ଖାଲି ଆଖିରେ ଦୃଶ୍ୟମାନ ହୁଏ ନାହିଁ କିନ୍ତୁ ତଥାପି ସେମାନଙ୍କର ଅସ୍ତିତ୍ବ ଅଛି ଏବଂ ଆମେ ଜାଣିବାକୁ ପାଇଲୁ ଯେ ଆମେ ଦେଖୁଥିବା ପ୍ରତ୍ୟେକ ପଦାର୍ଥ ଅତି କ୍ଷୁଦ୍ର ଅଣୁ ଦ୍ୱାରା ଗଠିତ ଏହି ଅଣୁ ପୁର୍ନବାର ପରମାଣୁ ଭାବରେ ଜଣାଶୁଣା କ୍ଷୁଦ୍ର କଣିକା ଦ୍ୱାରା ଗଠିତ | କିନ୍ତୁ ମୋର ବନ୍ଧୁଗଣ ଏହା ଶେଷ ନୁହେଁ | ମଣିଷର ବୈଜ୍ଞାନିକ ସାମର୍ଥ୍ୟର ଅଗ୍ରଗତି ଆମକୁ ଗଭୀର ଜ୍ଞାନର ସମୁଦ୍ରକୁ ଅନୁସନ୍ଧାନ ପାଇଁ ସକ୍ଷମ କରିଛି ସେଥିପାଇଁ ବୈଜ୍ଞାନିକମାନେ ଏହି କ୍ଷୁଦ୍ରତମ ପରମାଣୁର ଭିତରେ ଅନେକ ଅଦୃଶ୍ୟ କଣିକା ଖୋଜି ପାଇଛନ୍ତି | ଆଗାମୀ ଦିନରେ ଆମେ ସେମାନଙ୍କୁ ବୁଝିବା |

ରାଜ ଆର୍ଯ୍ୟମାନ ପାତ୍ର, NIT, Rourkela